Evert, die 67 jaar en een rasechte Amsterdammer is, snapt niet veel van de recente oproepen om tijdens Dodenherdenking ook de situatie in Gaza te herdenken. “Waarom zouden we dat doen?” vraagt hij zich af. “Het gaat toch om onze eigen slachtoffers?”
Zijn verwarring raakt aan een bredere discussie in de samenleving. Want 4 mei, oorspronkelijk een dag van nationale rouw, lijkt steeds vaker in verband te worden gebracht met internationale kwesties. Is dat wel de bedoeling?
Waar was de oproep voor inclusie bij andere conflicten?
In de afgelopen tien jaar hebben wereldwijde gewapende conflicten diepe sporen nagelaten. Denk bijvoorbeeld aan de Syrische burgeroorlog sinds 2012 of de oorlog in Oekraïne sinds 2021. Beide hebben een zware menselijke tol geëist.
Toch waren er geen voorstellen om op 4 mei ook die slachtoffers te herdenken. De herdenking bleef – en terecht, volgens sommigen – gericht op Nederlandse slachtoffers en verzetshelden uit de Tweede Wereldoorlog.
Waarom nu dan Gaza?
De vraag rijst waarom er nu, bij Gaza, ineens sprake is van ‘inclusieve herdenking’. De situatie daar is pijnlijk duidelijk voor iedereen. Maar waarom wordt dit specifieke conflict ineens gekoppeld aan onze nationale herdenking?
Volgens Evert draait het niet alleen om medeleven, maar ook om symboliek. “Het lijkt meer om een politieke boodschap te gaan dan om rouw,” vindt hij.
Herdenken als politiek middel?
Dodenherdenking is door de jaren heen al verbreed: sinds 1961 denken we aan álle Nederlandse oorlogsslachtoffers – ook die van latere conflicten. Maar de focus bleef: het gaat om ons nationale verhaal en geschiedenis.
Er ligt een risico op de loer dat de herdenking vervaagt als we deze gebruiken om moderne, wereldwijde conflicten te bespreken of bekritiseren. Dan vervaagt de grens tussen herdenken en protesteren.
Belang van onze geschiedenis
4 mei is onlosmakelijk verbonden met de Tweede Wereldoorlog, de Holocaust en het verzet. De herinneringen aan die tijd zijn niet vrijblijvend en vragen om zorgvuldigheid.
De oprichting van Israël vond plaats na de Holocaust; dat maakt de discussie rond het herdenken van Gazaslachtoffers op deze dag extra gevoelig.
De openstaande vraag
Evert vraagt zich af, niet uit ontkenning van Palestijns leed, maar om helderheid: wat is het doel van 4 mei? En wie bepaalt waar de stilte voor staat?
Als we besluiten om op deze dag alles en iedereen te herdenken, kan de betekenis van onze eigen geschiedenis verloren gaan. Herdenken dreigt dan te algemeen te worden.
Focus houden op 4 mei
Het is natuurlijk goed om stil te staan bij wereldwijde tragedies. Maar 4 mei is niet bedoeld om actuele conflicten voorop te stellen. De kracht van de dag ligt juist in duidelijkheid en focus.
Evert zegt het kernachtig: “Als we niet meer weten wie we precies herdenken, raken we ook het waarom kwijt.” Misschien is dat wel de eerlijkste reden om 4 mei te behouden zoals het is.